کاشت محصول دوم جهت افزایش بهره وری از اراضی شالیزاری

 

در اراضی شالیزاری شمال کشور به دلیل محدودیت های تولید برنج نظیر کوچک بودن اراضی، کمبود آب و سنتی بودن عملیـات کـشت بـرنج، ارائـه راهکارهـای مختلـف بـرای کاهش هزینه تولید ، بـالا بـردن بهـره وری اراضـی شـالیزاری و افـزایش درآمـد شـالیکاران ضـروری اسـت. یکـی از راهکارهـای اساســی بـرای افـزایش تولیـد و درآمـد کــشاورزان و پایداری تولید برنج، توسعه کشت دوم در این اراضـی مـی باشـد. بـا وجـود اهمیـت حیـاتی کشت دوم در اراضی شـالیزاری، سـطح وسـیعی از ایـن اراضـی بـه دلایـل متعـدد زراعـی، اقتصادی و اجتماعی از جمله عدم معرفی محصولات مناسـب کـشت دوم و نیـز عـدم ارائـه راهکارهای فنی جهت افزایش عملکـرد محـصولات، بـه صـورت نکاشـت بـاقی مـی مانـد.

کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج

محصولات مختلفی را می توان به عنوان کشت دوم در اراضی شالیزاری مورد استفاده قـرار داد که از جمله آن ها می توان به لوبیـا (پـاچ بـاقلا)، شـبدر لاکـی، کلـزا، شبدر برسـیم، بـاقلا، تریتیکاله، سـورگوم علوفـه ای، جـو قـصیل، حبوبـات، سـیر، سـبزیجات برگـی، سـبزیجات ریشه ای، نخود فرنگی، ترب، هویج و… اشاره نمود. مکان یابی و بررسی دقیق مناطق مستعد کشت هر یک از این محصولات، به همراه بکارگیری تکنیک های زراعی مناسـب مـی توانـد عامل عمده ای در موفقیت پروژه کشت دوم در این اراضی محسوب گـردد. ضـمن آن کـه بازاریابی و سودآوری اقتصادی این محصولات نیز دارای اهمیت فوق العاده ای در تداوم و گسترش سـطح زیـر کـشت ایـن محـصولات مـی باشـد.

soochella.ir

بـه منظـور بهـره گیـری از منـابع و توانمندی های طبیعی و اقتـصادی و جهـت خـروج از کـشت تـک محـصولی بـرنج، ایجـاد اشتغال و افزایش درآمد کشاورزان، کشت دوم محـصولات پـس از برداشـت بـرنج گـامی موثردر جهت افزایش بهره وری از ایـن اراضـی محـسوب مـی گـردد. یکـی از راهکارهـای اساسی در جهت توسعه کمی و کیفی محصولات کشت دوم، انجام فعالیت هـای تحقیقـاتی در زمینه این محصولات می باشد. با توجه به  نوپا بودن تحقیقـات مـرتبط بـا محـصولات کـشت دوم و دامنه وسیع این محصولات، توجه ویـژه بـه انجـام فعالیـت هـای تحقیقـاتی از جملـه ملزومات اساسی پایداری و توسعه کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج محسوب می گردد.

 

مهم ترین اهداف کشت دوم پس از برداشت برنج در اراضی شالیزاری

 

• پایداری تولید برنج از طریق بهبود درآمد شالیکاران
• رعایت تناوب زراعی و تلاش برای کنترل آفات، بیماری ها و علف هـای هـرز و بهبـود وضعیت حاصلخیزی خاک
• توسعه تولید علوفه به منظور تأمین غذای دام و افزایش تولیدات دامی کشور
• تأمین بخشی از پروتئین مصرفی از طریق کشت حبوبات
• استفاده بهینه از اراضی شالیزاری در تمامی طول سال و افزایش تولیدات کشاورزی
• رعایت تناوب زراعی
• کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز
• کاهش آلودگی محیط زیست در نتیجه کاهش مصرف سموم
• بهبود ساختمان خاک و افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها
• اجرای فعالیت های زیربنایی از جمله تجهیز و نوسازی اراضی

 

مهم تـرین دسـتاوردهای مطالعـاتی و تحقیقـاتی کاشـت، داشـت و برداشـت برخـی از ایـن گیاهان به شرح زیر می باشد:

لوبیا

 

لوبیــا گیــاهی دولپــه بــا نــام انگلیــسی Common bean از راســته Rosales، تیــره Legominosae، زیر تیـره Papilionidae، قبیلـه Phaseolae، زیرقبیلـه Phaseoliae و جنس Phaseolus بوده که از نظر گیاهشناسی یک ساله و علفی است و دارای ساقه بنـد بنـد می باشد. میوه لوبیا غلاف یا نیامی است که شکلی بلنـد و باریـک داشـته و در بعـضی انـواع کمی خمیده است. منشأ لوبیا از آمریکای مرکزی و جنوبی است که امروزه در کلیه منـاطق گرمسیر و معتدل کـشت مـی شـود. لوبیـا در بـین حبوبـات در جهـان دارای بیـشترین سـطح زیرکشت است.

کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج

کل سطح زیرکشت لوبیا در سال 2007 در جهان 26918076 هکتـار بـوده که عملکرد خشک لوبیا در جهان 1.25 و متوسط عملکرد در ایران 1.91 تن در هکتار مـی باشد. کشت لوبیا در گیلان سهم مهمی در بین حبوبات داشته و بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی گیلان، بیشترین سطح زیرکشت را با 7390 هکتار در مقایـسه بـا دیگـر حبوبـات دارد. دانه حبوبات یـک منبـع اساسـی پـروتئین در تغذیـه بـشر و حیوانـات مـی باشـد. دانـه حبوبات با داشتن 18-32 درصد پروتئین نقش مهمی در تـامین مـواد پروتئینـی مـورد نیـاز انسان دارد که این مقدار 2 تا 3 برابر غلات و 10 تا 20 برابر گیاهان غده ای اسـت. حبوبـات علاوه بر تامین پروتئین به علت ویژگی های خاص آن ها که وجود باکتری های تثبیت کننـده نیتروژن هوا در ریشه است سبب حاصـلخیزی خـاک مـی گردنـد. در کـل حبوبـات بعـد از غلات دومین منبع غذایی بشر است و در کشور ما نیز بعد از گندم و برنج عمده ترین غـذای مردم راتشکیل می دهد.

شرایط آب و هوایی

 

• مناسب ترین دما برای رشد این گیاه بین 18 تا 25 درجه سانتی گراد است.
• با شرایط آب و هوایی مناطق استان گیلان به خوبی سازگار می باشد.

 

 

خاک

 

• لوبیا اصولاً در هر خاکی قابل کشت می باشد.
• خاک های شنی رسی که از نفوذ پذیری خوبی برخوردار مـی باشـند بـرای کـشت لوبیـا مناسب هستند.
• مناسب ترین pH خاک برای رشد لوبیا سبز 6 تا 7 می باشد.

 

 

آماده سازی زمین

 

• برای کاشت لوبیا ابتدا زمین را شخم و سپس دیسک می زنند.

 

نیاز کودی شامل:

 

• 100 کیلو گرم در هکتار کود اوره
• 150 کیلو گرم در هکتار کود فسفر
• 120 کیلو گرم در هکتار کود پتاس

 

در صورت زیاد بودن آلودگی مزرعه به علف های هرز می توان قبل از کاشت از علف کش های مناسب مانند ترفلان( 2 لیتر در هکتار) استفاده نمود.

 

کاشت

 

• زمان کاشت 10 مرداد تا 10 شهریور
• در استان گیلان به صورت دستی و ردیفی کشت می گردد.
• عمق کاشت در زمین های رسی 5 سانتی متر ودر زمین های شـنی 10 سـانتی متـر در نظـر گرفته می شود.
• مقدار بذر در کشت مکانیزه 80 کیلو گرم و در کشت سنتی 120 کیلو گرم است.

 

علف های هرز، آفات و بیماری ها

 

• از مهم ترین علف های هرز لوبیا می توان خردل وحشی، تاج ریزی و …. را نام برد.
• سله شکنی و مبـارزه بـا علـف هـای هـرز بوسـیله کولتیواتـور و وجـین کـردن از جملـه اقداماتی است که در مرحله داشت صورت می گیرد.
• آفات مهم لوبیا سبز، سوسک مکزیکی، شپشک لوبیا، سوسک برگ خـوار، حلـزون و کرم طوقه بر می باشند که با سـموم مـالاتیون، آزینفـوس متیـل، متـالانجی و طعمـه مـسموم می توان با آن ها مبارزه کرد.
• از بیماری های مهم لوبیا سـبز، سـوختگی قـارچی، زنـگ، نماتـد، آنتراکتـوز و بیمـاری موزائیک را می توان نام برد.

 

 

برداشت

 

• زمان برداشت اوایل آبان تا اوایل آذر
• برداشت لوبیا زمانی انجام می گیرد که 80 درصد غلاف ها تغییر رنگ داده و زرد شده باشند.
• برداشت لوبیا در استان گیلان به صورت دستی انجام می گیرد.
• عملکرد 2500 الی 3000 کیلوگرم در هکتار

 

باقلا

 

باقلا با نام علمی (Vicia faba L.) از خانواده بقولات است. بـا توجـه بـه رونـد رو بـه رشد جمعیت کشور و عملکرد بالای گیاه باقلا، کشت آن در اراضی شالیزاری می تواند بـه عنوان یکی از منابع مهم غذایی جهـت تـامین تغذیـه جامعـه مناسـب باشـد. بـذور رسـیده و خــشک حبوبــات دارای ارزش غــذایی زیــاد و قابلیــت نگهــداری خــوبی هــستند و یکــی از مهم ترین منابع غذایی سرشار از پروتئین( 24 تا 32 درصد) می باشند.

کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج

کـشت گیـاه بـاقلا در تناوب با برنج در اراضی شالیزاری سبب افـزایش بهـره وری زمـین و ایجـاد شـرایط پایـدار برای تولید برنج می گردد. حبوبات به دلیل قابلیت همزیستی بـا بـاکتری هـای تثبیـت کننـده نیتروژن، برقراری تعادل عناصر معدنی خاک در اکوسیستم هـای زراعـی، کـاهش جمعیـت علف های هرز و بالا بردن حاصلخیزی کیفی خاک حائز اهمیت می باشند. این گیاهـان در مقایسه با دیگر گیاهان زراعی به ورودی نیتروژن کمتری نیاز داشته وتثبیـت نیتـروژن ناشـی از کشت آن، در دسترس محصولات بعدی نیز قرار می گیرد.

 

خاک

 

• باقلا در تمام خاک ها می تواند رشد کنـد و محـصول بدهـد، امـا در خـاک هـای نـسبتاً سنگین غنی(رسی شنی) بهترین بازده را دارد.
• باقلا قادر به تحمل ماندابی نبوده و pH مناسب آن حدود 6 الی 7 است.

 

 

آماه سازی زمین

 

• تهیه بستر مناسب بذر عامل مهمی در عملکرد بالای آن است.
• پس از گاورو شدن زمین بایستی اقدام به یک شخم نـسبتاً عمیـق کـرد، سـپس زمـین را دیسک و کودهای پایه را به زیر خاک برد.

 

 

نیاز کودی

 

• با توجه به توانایی باقلا در تثبیت نیتروژن، مقـدار 120 کیلـوگرم اوره در هکتـار توصـیه می گردد که نیمی از آن در زمان کاشت و بقیه بـه صـورت سـرک، 45 تـا 50 روز پـس از کاشت استفاده می شود.
• افزودن 150 کیلوگرم فسفات آمونیوم ضروری بوده که باید قبل از کاشت و در فاصـله دو دیسک وارد خاک کرد.
• مقدار سولفات پتاسیم مورد نیاز 150 کیلوگرم در هکتار است.

 

 

کاشت

 

• زمان کاشت اوخر مهر تا اواخر آبان
• به صورت دستی کشت می گردد.
• مقدار بذرمصرفی برای هرهکتار بسته به منطقه و اقلیم فرق کرده و معمولاً 150 تـا 200 کیلوگرم درهکتارمی باشد.

 

 

برداشت

 

• زمان برداشت اواسط اردیبهشت تا اوایل خرداد
• زمان برداشت پس از زرد شدن برگ ها و تغییر رنگ غلاف ها از رنگ سبز به قهوه ای
• در زمان برداشت رطوبت باقلا باید حدود 16 درصد باشد.

 

 

عملکرد

 

عملکرد غلاف ده تا پانزده تن در هکتار

 

 

تریتیکاله

 

تریتیکاله (Triticosecale Wittmack ) اولین غله سـاخت دسـت بـشر اسـت کـه در سال 1876 بدست آمده است. این گیاه حاصل تلاقی گندم (Triticum spp) و چـاودار (Secale cereale) می باشد. تریتیکاله از یک سو واجد ویژگی هـای مطلـوب چـاودار از جمله رشد سریع، مقاومت به سرما و قابلیت تولید در زمین های فقیر و کم بـازده و از سـوی دیگر، دارای ویژگی های برتـر کیفـی و زراعـی گنـدم مـی باشـد. در آغـاز، هـدف از تولیـد تریتیکاله جهت تغذیه انسان بوده ولی به علت پایین بودن کیفیت نانوایی آرد آن در مقایـسه با گندم، اکنون بیشتر به عنوان یک گیاه علوفـه ای کـشت مـی گـردد.

کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج

کاشـت تریتیکالـه در مناطق گوناگون دنیا طی چند  دهه اخیر بیانگر تطابق و سازگاری آن در محدوده وسـیعی از شرایط اقلیمی متفاوت می باشد. تریتیکاله پتانسیل سازگاری بـالایی بـه محـدوده وسـیعی از شرایط آب و هوایی دارد و به خوبی تحت شرایط دیم در سراسر جهان رشد مـی کنـد ولـی تحت شرایط آبیاری و حاصلخیزی خاک رشد بهتری دارد. اگرچـه واکـنش تریتیکالـه در سازگاری به محدوده وسیعی از شرایط آب و هوایی مشابه والد مادری خـود گنـدم اسـت، بسیاری از ارقام تریتیکاله متحمل به خاک های اسیدی و آلومینیومی در مناطقی کـه تـنش های غیر زیستی مثل خشکی، دمای بالا، سطوح pH بالا، شوری، سمیت یا کمبـود عناصـر بسیار شایع (متداول) است، مشابه والد خود چاودار هستند.

soochella.ir

این گیاه تحمل بسیار زیـادی بـه شوری دارد و بعضی از واریته ها می توانند در مراحل اولیه رشد در تحمل به شوری با گنـدم و جو رقابت کننـد. تریتیکالـه در تحمـل خـاک هـای اسـیدی از گنـدم بهتـر عمـل کـرده و سازگاری بیشتری دارد. در آزمایشات مقایسه ای مـشخص شـد کـه پتانـسیل عملکـرد مـاده خشک تریتیکاله، مشابه یا بیشتر از دیگر غلات دانه ریز است، به طوری که نتـایج تحقیقـات به عمل آمده روی تریتیکاله نشان داد که این گیاه از نظر میزان علوفه سبز، کاه و دانه بـا جـو قابل قیاس است، در شرایط مناسب محیطی، این گیاه نسبت بـه سـایر غـلات دارای پتانـسیل بالاتری بوده و به عنوان یک غله پیش رو می تواند جهت استفاده دو منظـوره (علوفـه و دانـه) مدنظر باشد.

 

کاشت

 

• 30 مهر الی 30 آبان
• امکان کاشت به عنوان کشت سوم پس از برداشت محصولاتی مانند راتون، پاچ بـاقلا و سورگوم علوفه ای
• میزان بذر مصرفی 150 تا 200 کیلوگرم در هکتار
• فواصل ردیف 20 سانتی متر
• عمق مطلوب کاشت 2 تا 4 سانتی متر

 

 

نیاز کودی

 

• اوره 300 کیلوگرم در هکتار
• فسفات آمونیوم 150 کیلوگرم در هکتار
• سولفات پتاسیم 150 کیلوگرم در هکتار

 

 

برداشت

 

• از اهداف اصلی کشت تریتیکاله در اراضی شالیزاری، استفاده از آن به صورت قـصیل و تغذیه دام است. لذا طی چند چین (اواخرآذر، اوایل اسفند و اوایل اردیبهـشت) و قبل از سفت شدن دانه و در مرحله شیری، برداشت آن انجام می شود.
• برداشت به صورت دانه خشک در اواخر اردیبهشت
• عملکرد علوفه خشک آن 10 الی 13 تن در هکتار و عملکرد علوفـه تـر آن 40 الـی 50 تن در هکتار
• عملکرد دانه 3 الی 4 تن در هکتار

 

 

شبدر لاکی

 

شـبدر لاکـی(Trifolium incrantum L) یـا شـبدر کریمـسون، گیـاهی یکـساله و دارای فرم ایستاده است که بیشتر رشد آن در اوایل بهار صورت می گیـرد و از ایـن جهـت می تواند منبع علوفه ای خوبی در اوایل بهار باشد. صفر گیاهی آن صفر درجـه سـانتیگراد و دمای رشد حداکثر آن 30 درجه سانتیگراد گزارش شده است. شبدر لاکی در خـاک هـای زهکشی شده سـازگاری خـوبی داشـته و بـه علـت زودرس بـودن بـه عنـوان کـود سـبز نیـز می تواند مورد کشت قرار گیرد. رشد بهینـه و تـشکیل گـره هـای تثبیـت کننـده نیتـروژن در ریشه شبدر لاکی در اسیدیته 7.5-5.5 رخ می دهد.

کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج

جوانه زنی شبدر لاکی بـه دلیـل بزرگ تـر بودن بذور آن در مقایسـه با دیگر گونـه های شبدر بـا سـرعت بیـشتری صـورت مـی گیـرد. شبدر لاکی به محدوده وسیعی از خاک ها و اسیدیته سازگاری دارد. این گیاه در بسیاری از نقاط دنیا در کشت دوگانـه بـا ذرت بـه صـورت مخلـوط کـشت مـی شـود. در منـاطقی بـا بارندگی بین 1100-500 میلی متر، بـه علـت سـازگاری ایـن رقـم بـه انـواع خـاک و رشـد زمستانه بیشتر آن نسبت به شبدر ایرانی، کشت آن توسعه یافته است. بین گونـه هـای شـبدر، شبدر لاکی و شبدر قرمز بیشترین عملکرد علوفه خشک را تولید می نماینـد. در چنـد سـال اخیر کشت شبدر لاکی به دلیل پتانسیل تولیـد علوفـه مناسـب آن مـورد توجـه قـرار گرفتـه است. یکی از راه های اصولی جهت رفع کمبود علوفه، افزایش تنـوع گونـه هـای شـبدر در مناطق شبدرخیز کشور است. در راستای این سیاست، مطالعات وسیعی جهـت سـازگاری ومدیریت زراعی گونه های دیگر شبدر همچون شبدر لاکی آغاز شده است.

خاک مورد کشت

 

• در خاک های نسبتاً اسیدی رشد خوبی دارد اما شرایط قلیایی را هم تحمل می کند.
• کشت شبدر لاکی در خاک های سبک وسنگین موفقیت آمیز است.
• بهترین رشد را در خاک های حاصلخیز وزهکشی شده دارد.

 

 

مقاومت به تنش

 

شبدر لاکی نسبت به سرما مقاوم تر از شبدر برسیم و ایرانـی است و همچنین مقـاوم بـه شـرایط غرقـابی، حساس به خشکی و متحمل به شرایط قلیایی است.

 

کاشت

 

قابلیت کشت سوم پس از برداشت محصولاتی مانند راتون، پاچ باقلا و سورگوم علوفه ای

 

عمق کاشت

 

عمق کاشت با توجه با ریز بودن بذر نباید بیشتر از 1-2 سانتیمتر باشد.

 

میزان بذر مصرفی

 

• میزان بذر مصرفی با توجه به هدف کاشت، نوع خاک، تاریخ کاشت، نحـوه تهیـه بـستر بذر و قوه نامیه متغیر است.
• برای ایجاد یک مزرعه خوب مقدار 25 الی 30 کیلوگرم بذر در هکتار توصیه می شود.

 

 

نحوه مصرف

 

به صورت علوفه تر (چرای مستقیم در مزارع و مراتع)، علوفه خشک و کود سبز.

 

برداشت

 

• بهترین زمان برداشت، از اواسط فـروردین کـه گیـاه در اوایـل گلـدهی ( 5-10 درصـد) بوده و بیشترین کیفیت علوفه را داراست.
• اگر برداشت تا مرحله گلدهی کامل به تأخیر افتد محصول آن افزایش یافته ولـی ارزش غذایی آن کاهش می یابد.
• در یک چین میتوان 45 تن علوفه تر و8-10 تن علوفه خشک برداشت نمود.

 

 

 

شبدر برسیم

 

شبدر برسیم (Trifolium alexandrium L) یکی از گیاهان با پتانسیل نسبتا مناسـب جهت تثبیت نیتروژن محسوب شده که از لحاظ تامین نیاز غذایی دام، کـود سـبز و پوشـش گیاهی دارای اهمیتی ویژه ای می باشد. در دهه های اخیر کشت شبدر برسیم بـه علـت رشـد سریع، تعداد چین برداری بالا و تولید علوفه تازه بـا کمیـت و کیفیـت بـسیار مناسـب، مـورد توجه قرار گرفته است. شبدر برسیم برای تغذیه دام از شبدر کریمسون و یونجـه مناسـب تـر بوده و در دام ایجاد نفخ نمی نماید. میزان پروتئین خام علوفه آن 28 الی 30 درصد می باشد.

کاشت محصول دوم پس از برداشت برنج

کشت این شبدر سبب تثبیت 100-200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار می گردد. برای افـزایش تولید برگ و سیـستم ریـشه ای مناسـب ،کـشت زودتـر شـبدر توصـیه مـی گـردد. مطالعـات بسیاری در زمینه کشت بقولات علوفه ای در نقـاط مختلـف دنیـا و همچنـین داخـل کـشور انجام شده است وگزارشات متنوعی در زمینه اثر مثبت آن بـر گیـاه کـشت شـده در تنـاوب وجود دارد. نتایج مطالعات کشت شبدر بر تولید برنج در شالیزارهای منطقه گیلان نشان داد که اثر آن بر افزایش عملکرد برنج قابـل ملاحظـه بـوده، بـه نحـوی کـه موجـب 31 درصـد افزایش عملکرد نسبت به تیمارشاهد گردیده است.ارزش اقتصادی کشت شبدر برسیم نیز بیانگر آن است که تولید شبدر در هر هکتار حدود 55 تن علوفه تر می باشد که ایـن مقـدار تقریباً برابر با 1350 کیلوگرم پروتئین خالص که معادل 2250 کیلـوگرم پـودر مـاهی،8900 کیلوگرم جو می باشد.

 

اهمیت

 

شبدر برسیم به علت دارا بودن خصوصیاتی چون سرعت رشد بالا، تعداد چین بـرداری زیاد، تولید علوفه زیاد در اوایل فصل، امکان مصرف به صورت تر، خـشک وسـیلو، تثبیـت ازت و حاصلخیزی خاک مورد توجه قرار گرفته است.

 

کاشت

 

• تاریخ کاشت بعد از برداشت برنج در شهریور
• میزان بذر به روش کـشت بـه گونـه شبدر،حاصـلخیزی خاک، شـرایط محیطـی و عمـق کاشت بستگی دارد.
• میزان بذر 25 کیلـوگرم (در عملیـات بـدون خـاک ورزی 30 تـا 35 کیلـوگرم) و بـرای تولید بذر 15 تا 20 کیلوگرم
• عمق کاشت 1-2 سانتی متر
• روش کاشت ردیفی
• فواصل کاشت 20-40 سانتی متر

 

 

تاریخ سبز شدن

 

• زمان سبز شدن در صورت وجود هوای گرم ورطوبت کافی 4 الی 5 روز بعد ازکشت
• در صورت عدم رطوبت کافی 2 تا 3 بار آبیـاری بـرای جوانـه زنـی و سبزشـدن بایـستی انجام گیرد.

 

 

نیاز کودی

 

• 100 کیلوگرم در هکتار اوره که یک سوم به عنوان استارتر در شروع کاشت و دو سوم به صورت سرک پس از هر چین
• 200 کیلوگرم در هکتار فسفات آمونیوم
• 100 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم
• استفاده از علف کش ترفلان قبل از کاشت و گالانت بعد از کاشت.

 

 

برداشت

 

2 تا 3 ماه بعد از کاشت به مرحله برداشـت مـی رسـد. زمـان برداشـت اوایـل آذر، اوایـل اسفند و اواسط تا اواخر فروردین) 3-4 چین).

 

 

عملکرد

 

عملکرد علوفه 40 الی 50 تن در هکتار و عملکرد علوفه خشک 8 الی 10 تن در هکتار