مراحل آماده سازی زمین اصلی در زراعت برنج

---

چگونه زمین را برای کشت برنج آماده کنیم؟

انتخاب زمین

 

اراضــی کــه دارای خــاک حاصــلخیز، ورودی آب مــستقل و سیــستم زهکــشی مناســب هستند برای کشت برنج مناسب میباشند. بهترین نوع خاک برای رشد این گیاه خاکهـای لیمونی رسی هـستند. ایـن نـوع خـاک مخلـوطی از دو نـوع خـاک لیمـونی و رسـی هـست. قطر ذرات تشکیل دهنده این نوع خاک ریز بوده و قطری کمتر از 0.002 میلیمتردارد.

 

آزمایش خاک

 

قبل از هر اقدامی جهت آماده سازی زمین شالیزار ، بوسیله آزمایش خـاک کمبـود هـای عناصـر غذایی در زمین تشخیص داده میشود.

 

لایروبی انهار

 

لایروبی انهار و کانالهای انتقال و توزیع آب بـه منظـور افـزایش سـرعت انتقـال آب و فراهم کردن امکان مدیریت توزیع آن در زمان کوتاهتر و جلـوگیری از هـدر رفـت آب از طریق نفوذ در بستر کانالها ضروری میباشد. سـرعت مناسـب آب در کانـال آب موجـب کاهش زمان آبیاری، کاهش رسوب گذاری و جلوگیری از جوانه زنی و رشد بـذر علـفهای هرز در داخل آبراهه ها میگردد. در هنگام لایروبـی انهـار بایـد از تغییـر شـیب بـستر و ازدیاد سطح مقطع آنها خودداری شود زیرا موجـب کـاهش سـرعت حرکـت آب و نفـوذ عمقی بیشتر خواهد شد. لایروبی کانالهای خاکی بایـد بـا تحکـیم دیـواره هـا و بـستر آنهـا همراه شود تا از نفوذ آب و ریزش دیواره ها جلوگیری شود .

 

آماده سازی زمین شالیزار با استفاده از تیلر

 

در این روش از تیلر و ادوات مربوطه بـرای آمـاده سـازی زمـین شـالیزار اسـتفاده مـی شود. شخم دوم و گل آب کردن (گلخرابی) در حالت غرقاب صورت مـی گیـرد. چنانچـه در این مرحله مزرعه به حالت غرقاب در نیاید، چسبندگی خاک به چرخ های آهنی تیلـر و گاوآهن مقدار انرژی و توان مصرفی را افزایش میدهد. در صورت خـشک بـودن خـاک، تیغه ها و سایر قسمتهای گاوآهن به سرعت فرسوده و یا شکسته مـیشـود.

 

مزایـا و معایـب استفاده از تیلر برای آماده سازی زمین شالیزار عبارتند از:

 

مزایا

 

• قابلیت اتصال انواع ادوات خاکورزی را دارد.
• قیمت خرید آن در مقایسه با تراکتور چهار چرخ به مراتب کمتر می باشد.
• علاوه بر آماده سازی زمین برای انجام سایر فعالیتها مانند جابجایی نهاده هـا و محـصول، خرمنکوبی، پمپاژ آب، سمپاشی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
• تراکتوری مناسب برای کرتهای کوچک شالیزاری محسوب میشود.

 

 

معایب

 

• در مقایسه با تراکتور (چهار چرخ) ظرفیـت مزرعـه ای پـایینی دارد. بـه طـوری کـه بـرای آماده سازی زمین شالیزار (شخم اول، شـخم دوم و گلخرابـی و تـسطیح) در هر هکتار حدود 30 تا 40 ساعت زمان نیاز دارد.
• کار با آن برای کاربر خسته کننده و پر خطر می باشد.
• به دلیل عدم برخورداری از سیستم هیدرولیک، قابلیـت اتـصال ادوات سـوار شـونده (سـه نقطه اتصال) به تیلر وجود ندارد.

 

شخم اول

 

برای انجام شخم اول از تیلر منضم به گاوآهن تک خیش دو طرف برگردان (گـاوآهن ژاپنی) استفاده میشود. بهتر است اولین شخم شالیزار حداقل یک ماه قبـل از نشاکاری انجام شود. در شخم با تیلر در اراضی شالیزاری از چرخهای آهنـی باریـک (نـوع ناخنی یا فکایی) و یا فلزی استوانه ای (ساده یـا کنگـره ای) بـه جـای چـرخ هـای لاسـتیکی استفاده میشود تا از این طریق نیروی کششی لازم برای کشش گاو آهـن در خـاک تـأمین گردد . انتخاب چرخ مناسب به منظـور بهبـود نیـروی کشـشی تیلـر و افـزایش راندمان ماشین از اهمیت زیادی برخوردار است. شکل آج و ابعاد آنهـا تـأثیر قابـل تـوجهی بر نیروی کششی تیلر و دفن کردن علفهای هرز و بقایای گیاهی دارد. بنابراین توصیه مـی شود، کشاورزان چرخ آهنی را تا حد امکان از سـازنده هـای مطـرح و بـا تجربـه خریـداری نمایند.

اجرای شخم با توجه به مساحت و شکل هندسی کرت به صـورت رفـت و برگـشتی یـا پیوسته صورت میگیرد. توصیه میشود، شخم اول در عمق حدود 15 سانتیمتر و در فـصل زمستان انجام شود تا از ایـن طریـق موجبـات تجزیـه سـریعتـر مـواد آلـی و بقایـای گیـاهی مخلوط با خاک فراهم گردد. در بعضی از موارد به ویژه در خـاکهـایی کـه بافـت سـبک تری دارند، در صورت مناسب بودن شرایط رطـوبتی خـاک مـیتـوان از روتـاری تیلـر نیـز جهت انجام شخم اول استفاده نمود .

 

به دلایل زیر از انجام شخمهای عمیق باید خودداری شود:

• برنج گیاهی است که دارای ریشه های سطحی است و نیازی به شخم عمیق ندارد.
• با افزایش عمق شخم، میزان انرژی مصرفی و قدرت مورد نیاز افزایش مییابد.
• با افزایش عمق شخم میزان آب مصرفی برای عملیات آماده سازی زمین (گلخرابی) افزایش مییابد.
• درصورتی که شخم بیش از عمق مورد نیاز زده شود، با توجه افزایش حجم خاک برگردان شده، تسطیح مزرعه به تعداد کارگر بیشتری نیاز دارد.
• در شخم عمیق، کاربرد ماشینهای نشاءکار برای کاشت مکانیزه با مشکل مواجه میشود. بررسیها نشان داد که با افزایش عمق شخم ظرفیت و بازده مزرعه ای ماشین های نشاءکار بطور قابل توجهی کاهش می یابد.

شخم دوم

هدف اصلی از انجام شخم دوم، نرم کردن کلوخه ها، مخلوط کردن بقایـای گیـاهی بـا خاک و تا حدی ایجاد سطحی هموار در مزرعه مـی باشـد. بـرای انجـام شـخم دوم بـا تیلـر از خاک همزن مرسوم که در اصطلاح محلی به آن راست کـاول گفتـه مـی شـود، اسـتفاده میگردد. این وسیله در واقع نوعی شیار بازکن بوده که به مالبند عقب تیلر متصل میگـردد .

 

قبل از شخم دوم باید کرت به حالت غرقاب درآید تا بـه ایـن ترتیـب عمـل خرد کردن لایه های شخم خاک به جا مانده از شخم اول به نحوه مطلوبی صـورت گیـرد و چسبندگی خاک به تیغه های گاوآهن و یا چرخهای آهنی تیلر بـه حـداقل برسـد. در زمـان شخم دوم معمولاً از چرخهای آهنی استوانه ای (نوع پهن) به جای چرخهـای آهنـی نـاخنی یا دندانه ای (نوع باریک) مخصوص تیلر مورد استفاده قرار میگیرد.

مرزبندی

 

این عمل به منظور ترمیم مرز های قبلی (مرزهـای اصـلی جـدا کننـده دو کـرت مجـاور هم) و یا احداث مرزهای جدید صورت می گیرد. مرزبندی بـا ابزارهـای دسـتی ماننـد بیـل و در روش مکــانیزه بــا اســتفاده از ماشــین مرزبنــد انجــام مــیشــود . از آن جایی که مرزهای اصلی علاوه بر این که از نـشت آب موجـود در کرت جلوگیری می کنند، به عنوان مسیر عبور و مرور افراد نیز در نظر گرفته می شـوند، از این رو عرض و ارتفاع آنها بیشتر از مرزهـای فرعـی اسـت. در بعـضی از مـوارد، بـه منظـور نگهداری بهتر آب در کرتها و جلوگیری از رشد علفهای هـرز، روی مرزهـا را بـا ورقـه های نایلونی پوشش میدهند.

گلخرابی (پادلینگ)

 

هدف اصلی از گلخرابی (گل آب کردن) ایجاد بـستری مناسـب جهـت تـسهیل در امـر نشاءکاری، کنترل علفهای هرز، اشباع سازی خاک و ایجاد لایه سخت در زیر لایه شـخم به منظور کاهش نفوذ عمقی آب در خاک و تسطیح اولیه مزرعـه مـیباشـد. روش و تعـداد دفعات گلخرابی از عوامل مهم و مؤثر بر خصوصیات فیزیکـی خـاک شـالیزار، عملکـرد و اجزای عملکرد محصول محسوب میشوند. برای انجام گلخرابـی بـا تیلـر در روش متـداول همانند شخم دوم از تیلر مجهز به چرخهای آهنی استوانه ای منضم به خـاک همـزن مرسـوم (راست کاول) که در عمق 10 تا 15 سانتیمتر به کار گرفته میشود، استفاده میگردد. قبـل از شروع گلخرابی، کرتها بایـد آبگیـری شـوند تـا عمـل گلخرابـی بـا کیفیـت و سـهولت بیشتری انجام شود. تعداد دفعات گلخرابی بسته به بافت خاک، وضعیت تـراکم علـفهـای هرز و بقایای گیاهی موجود، نوع ادوات و سایر عوامل مربوطـه بـستگی دارد. بررسـیهـای انجام شده نشان داد که با افزایش تعداد دفعات گلخرابی از یک به دو بار، تراکم علفهای هرز 2.3 برابر کاهش یافته است .

 

گلخرابــی بــسته بــه بافــت خــاک و روش نــشاءکاری بطــور معمــول 2 تــا 5 روز قبــل از نشاءکاری انجام میشود. امروزه در بعضی از کشورهای برنج خیـز از انـواع پادلرهـای دوار برای گلخرابی شالیزار استفاده میشود. از مزایای این نـوع پادلرهـا، کـاهش مـدت زمـان و افزایش کیفیت گلخرابی است. یک واحد خـاک همـزن پـادلر دوار تیلـری کـه جـایگزین تیغه های روتاری ژاپنی شده اسـت، در مؤسـسه تحقیقـات بـرنج کـشور (رشـت) طراحـی و ساخته شد. تحقیقات انجام شده مبین آن است که اسـتفاده از پادلرهـای دوار به جای خاک همزن مرسوم سبب افزایش شاخص پادلینگ و بـازده وجـینکنـی و کـاهش چگالی ظاهری در خاک سطحی میشود که این به نوبه خود موجـب بهبـود شـاخص هـای رشد گیاه و عملکرد محصول در واحد سطح میشود .

 

تسطیح مزرعه

 

پس از گلخرابی باید نسبت به تسطیح مزرعه (که در اصطلاح محلی به آن پـیش کـاول زدن گفته میشود)، اقدام نمود. برای تسطیح کرتهای کوچک ماله های دسـتی و در ابعـاد بزرگتر ماله های چوبی متصل به تیلر کاربرد بیشتری دارد. این نوع مال توسط یـک قـاب بـه مالبند عقب یا جلو تیلر متصل شده و برای تسطیح به عنوان آخرین مرحلـه عملیـات آمـاده سازی زمین شالیزار (ماله کشی) مورد استفاده قرار میگیرد .

 

تسطیح مناسـب مزرعـه بـرای آبگیـری یکنواخـت کرتهـا و جلـوگیری از رشـد و رقابـت علفهای هرز به ویژه در کشت مستقیم برنج از اهمیت زیادی برخوردار است. در صـورت تسطیح نامناسب مزرعه، ارتفاع آب درتمام قسمتهای کرت یکسان نبوده، در نتیجـه سـبب غیر یکنواختی در رشد گیاه و افزایش رشد علفهای هرز خواهـد شـد. تنظـیم ارتفـاع آب روی کرتها یکی از روش های مؤثر برای کنترل علفهـای هـرز در شـالیزار بـه ویـژه در مراحل اولیه رشد گیاه میباشد.

 

آماده سازی زمین برنج با استفاده از تراکتور

 

شخم اول

 

شخم اول با تراکتور و روتاری (از نوع اتصال سه نقطه) حدود سه هفته تا یک مـاه قبـل از نشاءکاری در شرایطی که خاک در حالت گاورو یـا در شـرایط غرقـاب مـی باشـد و در عمق حدود 15 سانتیمتـر انجـام مـیشـود. در شـرایطی کـه خـاک در فـاز خمیـری اسـت، چسبندگی بالای خاک بـه تیغـه هـای روتـاری و چـرخهـای تراکتـور مـشکلات زیـادی در عملیات شخم ایجاد می نماید. بنابراین در اراضی شالیزاری که قابلیت گـاورو شـدن خـاک مشکل است (اراضی ماندابی)، شخم با روتاری بهتر است در حالت غرقاب انجام شود تـا از این طریق در زمان و هزینه صرفه جویی گردد. روتـاری بـه عنـوان یـک ماشـین خـاک ورز اولیه و ثانویه به کار گرفته میشود. البته در مواردی هم از گاوآهن برگردان دار مخـصوص شالیزار برای انجام شخم اول استفاده می شود، مخصوصاً زمانی که حجم بقایای بجـا مانـده در سطح خاک زیاد بوده و نیاز به دفن آنها در بین لایه های شخم می باشـد، بهتـر اسـت از گاوآهن برگردان دار برای شخم اول استفاده گردد.

 

در زمان شخم با تراکتور در اراضی باتلاقی، چرخ های آهنی نوع نـاخنی یـا اسـتوانه ای به عنوان کمک کشش بر روی رینگ چرخ های عقب تراکتور نصب مـی شـود. در سـالهای اخیر استفاده از تراکتور همراه با روتاری یا پادلر مخصوص شالیزار در عملیات آماده سازی زمین برنج با استقبال زیادی از طرف کـشاورزان مواجـه شـده اسـت. از مزایـای ایـن نـوع تراکتورها نسبت به تراکتورهای غیرشالیزاری می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• مانورپذیری مناسب تراکتور در کرت های شالیزاری
• سبک بودن تراکتور و کاهش فشار وارده بر سطح خاک
• ظرفیت و بازده مزرعه ای مناسب در اراضی شالیزاری
• مجهز بودن به ادوات مخصوص آماده سازی شالیزار مانند روتاری و پادلر

 

پس از شخم اول با روتاری چنانچه شخم در حالت غرقاب صورت گرفته باشـد، مـی تـوان نسبت به مرزبندی یا ترمیم مزرهای قبلی (مرزهای اصلی) اقدام نمود.

 

 

آب گیری

 

پس از اولین مرحله شخم به منظور فراهم کردن امکان جذب آب توسط کلوخه هـای خـاک به مدت چند روز آب گیری می شود. در ایـن مرحلـه غرقـاب نمـودن مـزارع کمـک زیـادی بـه آماده شدن برای مرجله بعدی شخم و سهولت گلخرابی می نماید. بـه جهـت کـاهش تلفـات آب از طریق نفوذ عمقی بهتر است طول این دوره طولانی نگـردد. متناسـب بـا رطوبـت اولیـه خـاک، عمق شخم و اندازه کلوخه ها و همچنین فاصله زمانی مراحل شخم، مقدار متفـاوتی آب نیـاز دارد که تحت عنوان آب مورد نیاز مرحله اول خاکورزی نامگذاری میشود.

 

شخم دوم

 

برای انجام شخم دوم نیز از تراکتور و روتاری در حالت غرقاب استفاده میشـود. عمـق شخم مناسب در این مرحله بین 10 تا 15 سانتیمتر مـیباشـد. هـدف اصـلی از انجـام شـخم دوم، خرد کردن کلوخه های ناشی از اجرای شـخم اول، مخلـوط کـردن بقایـای گیـاهی و کود ها با خاک و ایجاد سطحی نسبتاً هموار در مقایسه با شخم اول میباشد که یـک تـا دو هفته قبل از نشاءکاری صورت میگیرد. در بعضی از موارد نیز شـخم دوم و گلخرابـی طـی دو مرحله به دنبال هم در حدود یک هفته قبل از نشاءکاری انجام مـی شـود. لازم اسـت در مرحله اول، میـزان بـاز بـودن دریچـه پـشت تیغـه هـا بیـشتر باشـد تـا بـه تراکتـور و دسـتگاه فشارکمتری وارد آید. در مرحله دوم (گلخرابی) با آب گیری مجدد کرت می توان شدت گلخرابی را بیشتر نمود تا عمل گل آب کردن خاک افزایش یابد. در شـرایطی هـم ممکـن است عملیات گلخرابی در یک مرحله جداگانه سه تـا چهـار روز قبـل از نـشاءکاری انجـام شود. به هر حال این مورد با توجه به امکانات موجود در هر منطقه متفاوت خواهد بود.

 

گلخرابی

 

گلخرابی با روتاری یا پادلر تراکتوری مخصوص شالیزار 3 تـا 5 روز قبـل از نـشاءکاری در عمق حدود 10 تا 15 سانتیمتر و به صورت عمود بر شخم قبلی انجام مـی شـود. قبـل از شروع کار باید کرت ها بطور کامل آبگیری شوند تا عمل خردکردن خـاک و گلخرابـی با کیفیت مطلوبی انجام شود. میـزان گلخرابـی بـه نـوع تیغـه هـا و میـزان بـاز بـودن درپـوش روتاری، سرعت پیش روی تراکتور، ارتفاع آب موجود در کرتها، بافـت خـاک و میـزان بقایـای گیـاهی موجـود در سـطح خـاک دارد . عمـق شـخم توسـط سیـستم هیدرولیک تراکتور و جابجایی کفشکها یا چرخهای تثبیت کننده عمق دو طرف روتاری نسبت به سطح خاک تنظیم میشود. استفاده از پادلر مخصوص شالیزار به جای روتـاری در عملیات گلخرابی موجب کاهش مدت زمان و افزایش شاخص پادلینگ میشود. در بعضی از مناطق از دیسکهای دو راهـه مجهـز بـه بـشقابهـای کنگـره ای بـا قطـر متوسـط بـرای گلخرابی شالیزار استفاده میکنند.

 

تسطیح زمین

 

پس از گلخرابی با استفاده از ماله های پشت تراکتوری برای تـسطیح مزرعـه اقـدام مـی شـود. کنتـرل آب در سـطح کــرت بـرای تـسطیح مناســب مزرعـه اهمیـت زیــادی دارد. در صورتی که در زمان تسطیح آب کافی در سطح کرت موجود نباشد، چـسبندگی خـاک بـه ماله و چرخ های تراکتور موجب افزایش زمان عملیات و غیریکنواختی در تـسطیح خواهـد شد. در بعضی از هم زمان با گلخرابی تسطیح مزرعه با ماله مخصوصی که در پشت روتاری یا پادلر بسته شده است، انجام می شود. عمل تسطیح مزرعه میبایست بطور کامـل صـورت گیرد تا از این طریق بتوان ارتفاع آب در سـطح مزرعـه را بطـور مناسـب کنتـرل نمـود و از رشد علفهـای هـرز کـه در عـدم حـضور آب از رشـد سـریعتـری نـسبت بـه گیـاه اصـلی برخوردارند، جلوگیری کرد. بنابراین در مدیریت کنتـرل علـفهـای هـرز تـسطیح مناسـب زمین دارای اهمیت زیادی است. در زمان نشاءکاری مکانیزه با ماشین نشاء کار وجـود 1 تـا 2 سانتیمتر آب در سطح مزرعه به کارایی ماشین کمک میکند. در این شرایط نیز چنانچـه تسطیح زمین اصلی بطور مناسب صورت نگیرد، تنظـیم ارتفـاع آب در سـطح کـرت هـا بـا مشکل زیادی مواجه خواهد بود.

چگونه زمین را برای کشت برنج آماده کنیم؟

چگونه زمین را برای کشت برنج آماده کنیم؟

چگونه زمین را برای کشت برنج آماده کنیم؟

چگونه زمین را برای کشت برنج آماده کنیم؟

مقاله آماده سازی زمین اصلی در زراعت برنج برگرفته از ( راهنمای برنج ) کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت میباشد .