پوسیدگی ساقه برنج

بیماری پوسیدگی ساقه برنج ( Stem Rot ) بـا عامـل قـارچی Nakataea sigmoidea (Cav.) Krause & Webster و با فـرم غیرجنـســـــی Magnaporthe salvinii (Catt.) Hara و فرم اسـکلروت دار Sclerotium oryzae یکـی از بیمـاریهـای شـایع قـارچی در اکثـر کشورهای تولید کننده برنج میباشد.

اهمیت و خسارت بیماری

قارچ عامل این بیماری در بسیاری از مـزارع بـرنج کـاری گـیلان، مازنـدران و گلـستان پراکنده است و باعث بروز خسارت روی ارقـام محلـی و ارقـام اصـلاح شـده در بعـضی از مزارع میشود. همچنین این بیماری در استانهـای آذربایجـان شـرقی، زنجـان و فـارس نیـز مشاهده شده است و احتمالاً در بسیاری از مناطق بـرنج کـاری ایـران وجـود دارد. براسـاس تحقیق بعمل آمده طی سالهای 73 و 74 میزان آلودگی در تعدادی از مزارع مـورد بررسـی در گیلان به طور متوسط 15.45 %  تخمین زده شد. خسارت این بیمـاری در کالیفرنیـا بـین 6 تا 24 درصد و در هند 5 تا 15 درصد گزارش گردید.

برنج سوچلا

مرحله اسکلروتدار بیماری یعنی Sclerotium oryzae عامل اصلی ایجاد بیمـاری و انتقال بیماری از سالی به سال دیگر میباشد. فرم غیرجنسی یـا فـرم کنیـدی دار قـارچ عامـل بیماری ( Nakataea sigmoidea ) در آخر فصل، پس از مرگ ساقه ها و از اسکلروتهـا تولید می شود و اهمیت کمی در ایجاد بیماری دارد. اسکلروت هـا وقتـی روی آب شـناور می شوند کنیدی تولید میکنند ولی وقتی در تمـاس بـا گیـاه بـرنج قـرار مـی گیرنـد تولیـد آپرسوریوم و میسیلیوم می نمایند و به بافت گیاه نفوذ میکنند.

soochella.ir

اسـکلروتهـای قـارچ عامـل بیماری برای مدت طولانی در شرایط نامناسب و همچنین زمستان در بقایای آلوده گیاه و یا خاک مزرعه زنده باقی می مانند. آنها حتـی پـس از 6 سـال مـدفون مانـدن در عمـق 7-10 سانتی متری خاک، به مقـدار کمـی زنـده بودنـد. اسـکلروتهـا بـا شـروع رسـیدن بـرنج و مخصوصاً پس از رسیدن به مقدار زیادی روی ساقه و داخـل غـلاف بـرگ و مخـصوصاً در داخل ساقه ها تولید میشـود. همچنـین قـارچ عامـل بیمـاری روی گیاهـان آلـوده کنیـدی تولید میکند که آنها هم ممکن است به صورت اینوکولوم عمل نمایند. امـا میزان شیوع بیماری در مزرعه مستقیما بـه تعـداد اسـکلروتهـای موجـود در سـطح خـاک مرتبط است.

soochella.ir

البته ایجاد آلودگی بوسیله این قارچ بسیار پیچیده میباشد زیرا اسکلروتهـای قارچ به مقدار زیادی روی گیاهان سالم رسیده نیز پیدا میشود. گیاه برنج در مراحل آخر رشد حساسیت بیشتری در مقابل بیمارگر دارد به طوریکـه در شرایط مناسب توسعه بیماری یعنی کشت درخـاکهـای سـنگین و بـدون زهکـشی، منـاطق پست و با آبهای راکد، دمای 28 درجـه سـانتیگـراد و بـارانهـای آخـر فـصل، مـصرف نیتروژن فراوان و پتاس کم به سرعت و به طور ناگهانی از بین می رود.

علایم بیماری پوسیدگی ساقه برنج

اولین علایم بیماری Stem Rot با تشکیل لکه هایی بـه رنـگ تیـره و بـه شـکل نـامنظم روی غـلاف برگ ها در محل سطح ایست آبی در مزرعه ظاهر می شود. کـم کـم لکـه هـا توسعه یافته و قارچ عامل بیماری به قسمتهای داخلی تر نفوذ کرده و سـبب تغییـر رنـگ و سیاه شدن بافت ساقه شده و در فاز زایشی در طول ساقه ودر فضای خـالی سـاقه ماشـورهای گسترش بیشتری می یابد به همین دلیل ساقه گیاه ضعیف و پوسیده شـده و منجـر بـه پـوکی خوشه میگردد.

soochella.ir

در مزارع شدیدا آلـوده گیـاه در مرحلـه خوشـه دهـی عمومـاً بـدون تولیـد محصول به کاه تبدیل میشود و با کمترین عدم تعادل آب و هوایی دچار ورس مـیشـوند. در چنین شرایطی معمولاً بیمارگر اسکلروتهای بسیار زیادی در قسمت داخلی غلاف ها و داخل ساقه تولید میکند که بررسی ظاهری ساقه ها و مـشاهده اسـکلروت هـا بهترین و راحترین روش تـشخیص بیمـاری و تفکیـک آن از سـایر عوامـل ایجـاد خـسارت مشابه، ازجمله کرم ساقه خوار برنج، در مزرعه میباشد هرچند که آلـودگی بـه کـرم سـاقه خوار در مزارع آلوده به این بیماری سـبب تـشدید توسـعه ایـن بیمـاری نیـز مـی شـود. ایـن وضعیت شدیدترین حالت بیماری و خسارت آن می باشد اما بـه هـیچ وجـه ایـن حالـت در مزارع شمال کشور علی رغم حضور گسترده بیمارگر در منطقه، جنبه عمومی ندارد

مدیریت بیماری

در کنترل این بیماری کشت ارقام مقـاوم، سـوزاندن بقایـای گیـاهی آلـوده و یـا کف بـر کــردن ســاقه هــای آلــوده و خــارج کــردن آنهــا از مزرعــه توصــیه شــده اســت. بــرای کاهش اسکلروتها گزارش شده است که روش های ضدعفونی خاک بـا اشـعه خورشـید (soil solarization) و غرقاب کردن مزرعـه در زمـستان و بـرای کـاهش قـدرت تنـدش اسکلروت ها، تناوب برنج با شبدر برسیم موثر بوده و سبب کاهش توسعه بیمـاری گردیـده است. کشت محصول دیگر بعد از برداشـت بـرنج در ازبـین بـردن بقایـای گیـاهی آلـوده و کاهش اینوکلوم بیماری موثر میباشد.

soochella.ir

نیتروژن باید در حداقل میزان مورد نیاز مصرف گردد و برای تعیین سـطح بحرانـی نیتـروژن در دوره فــصل رشــد و تــشخیص نیــاز تکمیلــی نیتــروژن از Leaf color chart و یــا از Chlorphyll meter reading استفاده شود. در حالیکـه مـصرف کـود پتـاس از توسـعه بیشتر بیماری جلوگیری مینماید. پس از برداشـت محـصول، آبیـاری زود هنگـام زمـین در تابستان به از بین بردن سریعتر بقایای گیاهی آلوده کمک میکند.

soochella.ir

به طور کلی مصرف قارچکشها برای کنترل بیماری پوسیدگی ساقه برنج رایج نـشده اسـت ولی گزارش شده که قارچکشهای بنومیل و ادی فنفوس در کنترل بیماری Stem Rot مؤثر بـوده انـد. قارچ کش محافظتی آزوکسی استروبین (Quadris) نیز برای این بیماری توصیه شده است اما در بعضی بررسیهـا اثـر آن را در کـاهش بیمـاری نـاچیز گـزارش کـرده انـد. همچنـین درصورت امکان باید از ایجاد زخمهای ناخواسته در گیاه مثل استرسهـا، علـفکـشهـای Phenoxy و کرم ساقه خوار جلوگیری به عمل آید.

منبع هزار مسجد