بیماری تانگرو برنج

(Rice Tungro Disease = RTD )

بیماری تانگرو برنج (علت زرد شدن برگ های برنج) در کشورهای جنـوب و جنـوب شـرق آسـیا پراکنـده شـده و بـه عنـوان محدودیت جدی برای تولید برنج محسوب میشـود. ایـن بیمـاری در اوایـل دهـه 1950 بـه عنوان بیماری کمبود مواد غذایی مطرح بود و منجر به اپیـدمیهـای مـصیبت بـار در صـنعت تولید برنج گردید. به زبان مردم فیلیپین کلمه Tungro به معنی رشد تغیر شکل یافته است. بیماری تـانگرو در سـال 1980 در انـدونزی، مـالزی، فیلیپـین و هنـد منجـر بـه اپیـدمی شـد. همچنین از سال 1999 تا سال 2006 هر ساله در فیلیپین بیماری تانگرو اپیدمی شد.

میزان خسارت بیماری تانگرو

خـسارت سالانه جهانی ایـن بیمـاری 1.5 بیلیـون دلار امریکـا و کـاهش عملکـرد بـرنج در جنـوب و جنوب شرق آسیا 10 درصد گـزارش شـده اسـت. ایـن ویـروس مخـرب در انـدونزی طـی سالهای 1968 تا 1994 حدود 199000 هکتار از اراضی کشت برنج را آلوده نمود. عامل بیماری تانگرو برنج دو ویروس Rice Tungro Bacilliforme Virus (RTBV) و Rice Tungro Spherical Virus (RTSV) است. ویروس RTBV متعلـق بـه جـنس Tungrovirus از خــــــانواده Caulimoviridae دارای DNA دو رشــــــته (dsDNA) میباشد. اندازه پارتیکل این ویروس 300-100×35 -30 nm است.

soochella.ir

اما ویروس RTSV به جنس Waikavirus از خانواده Sequiviridae تعلق دارد. ژنوم این ویروس RNA تـک رشته (ssRNA) است. پارتیکلهـای ایـن ویـروس چنـد وجهی بـوده و قطـر آنهـا حـدود 30nm است. بیماری تانگرو توسط یک یا مخلوطی از دو ویروس ایجاد میشود. مطالعات نشان میدهد که واریتـه هـای TN1 و FK-135 آلـوده بـه دو ویـروس RTBV و RTSV منجر به کاهش بیش از 85 درصدی محصول میگـردد امـا وقتیکـه ایـن دو واریتـه تنهـا بـه ویروس RTSV آلوده هستند هیچ خسارتی مشاهده نمیشـود. ویـروس RTSV بـه عنـوان ویروس کمکی برای انتقال RTBV عمل کـرده و آلـودگی بـه ایـن دو ویـروس منجـر بـه توسعه بیماری و ظهور علایم میگردد.

نحوه انتقال بیماری

در سال 1965زنجرک ها (leafhoppers) به عنوان ناقـل بیماری تانگرو برنج مطـرح شـد. بیمـاری تـانگرو توسـط 6 گونـه از زنجـرکهـا (N. virescens, N . nigropictus, N.malayanus, N. parvus and R. dorsalis ) به طریق نیمـه-پایـا (semi-persistent) انتقال می یابد و گونه Nephotettix virescens (dist.) به عنوان ناقل غالـب ایـن بیمـاری مطرح شده است. دوره بقای ویروس توسط زنجرک سبز، 2 تا 4 روز برای RTSV و 4 تـا 5 روز برای RTBV گزارش شده است. زنجرک سبز قادر به کسب RTSV بـه تنهـایی از گیاه آلوده اسـت امـا نمـیتوانـد RTBV را بـه تنهـایی از گیـاه آلـوده کـسب کنـد. انتقـال  RTBV به حضور RTSV بستگی دارد، بنابراین زنجرک ابتـدا از گیـاه آلـوده بـه RTSV تغذیه کرده و سپس آن را کسب میکند.

علائم بیماری تانگرو

به طور معمول بیماری تانگرو در مزرعـه بـه آسـانی قابـل تـشخیص نیـست، علایـم ایـن بیماری ممکن است با علایم ایجاد شده توسط عوامل غیرزنده و زنـده اشـتباه شـود. علایـم بیماری Rice Tungro Disease به نوع ارقام بـرنج، حـضور پارتیکـلهـای ویـروس، مرحلـه رشـدی گیـاه و شـرایط رشدی گیاه بستگی دارد. علایم بارز برنج آلـوده بـه RTBV و RTSV شـامل کوتـولگی، تغییر رنگ به زرد یا زرد تا پرتقالی در برگهای آلوده (تصویر 17-9 ) ، کاهش پنجـه زنـی، ناباروری خوشه ها و اغلب لکه هـای سـوزنی (speck) نـامنظم قهـوه ای تیـره روی بـرگهـا میباشد.

نحوه تشخیص بیماری

برگهای آلوده جوان ظاهری ابلقی دارند و دارای نقاط کلروزیس بـین رگبـرگ میباشند در حالیکه در برگهای پیر لکه های نوک سـوزنی بـا انـدازه هـای متفـاوت ظـاهر میگردد. RTBV علایمی مشابه اما خفیـفتـر از علایـم تـانگرو در گیاهـان آلـوده ایجـاد میکند. RTSV به تنهایی موجب علایم غیرقابـل تـشخیص از قبیـل کوتـولگی خفیـف در گیاه ایجاد میکند. در ارقام مقاوم آلوده تأخیر در خوشه دهی ظاهر میشود، در حالیکـه در ارقام حساس گل تشکیل نمیشود.

soochella.ir

گیاهان آلوده حساس، نـشاهای آلـوده بـه ویـروس، راتـون آلـوده موجـود در مزرعـه و زنجرکهایی که از گیاهان آلوده تغذیه کـرده انـد منـابع اینوکلـوم ایـن بیمـاری محـسوب میشوند. هر چند به دلیل مرگ نشای آلوده بـه ویـروس انتقـال بیمـاری از طریـق نـشا کـم است. آلودگی اولیه از بذر صورت میگیرد اما مطالعات انجام شـده نـشان داد کـه تفـاوتی بین نشاهای حاصل از کاشت بـذور عـاری از آلـودگی و آلـوده مـشاهده نـشد، ایـن نتیجـه نشانگر عدم اهمیت بذر در آلودگی اولیه میباشد.

عوامل موثر در تکثیر بیماری

اپیــدمیولوژی بیمــاری تــانگرو بــه دو ویــرس RTSV و RTBV، مجموعــه گونــه هــای زنجرک هـای ناقـل (N. virescens, N . nigropictus, N.malayanus, N. parvus and R. dorsalis  )  بـه ویـژه گونـه N. virescens، بـرنج بـه عنـوان میزبـان، تعـدادی از علفهای هرز به عنوان میزبانهای ثانویه و شرایط محیطی شامل دما و بارنـدگی و شـرایط بیولوژیکی از قبیل دشمنان طبیعی و کشاورز مرتبط است. مشاهده علایم بـارز بیمـاری تـانگرو روش معمـول بـرای تـشخیص ویـروس در مزرعـه است، اگرچه گاهی اوقات علایم ایجاد شده توسط عوامـل غیـربیمـارگر از قبیـل آبدهـی بیش از حد، کمبود مواد غذایی یا خسارت حشرات ظاهر میشود.

soochella.ir

روشهای معمـول بـرای پی بردن به وجـود ویـروس بعـد از مـشاهده علایـم شـامل روشهـای سـرولوژیک از قبیـل (ELISA)Enzyme-linked immunosorbent assay، simplified ELISA، (LF)Latex flocculation test و (PHA)passive hemagglutination test در گیاه آلوده بـه ویـروسهـای RTSV و RTBV و در حـشره ناقـل اسـت.همچنـین PCR روشی حساس و سریع برای تشخیص RTBV در برگ برنج است. که میزان حساسیت این روش 10³ تا 10⁴ بیشتر از ELISA است.

بیماری تانگرو برنج (علت زرد شدن برگ های برنج)

پیشگیری از بیماری تانگرو

اقدامات پیـشگیرانه از روشهـای مـستقیم کنتـرل مـؤثرتر هـستند، زیـرا گیـاه آلـوده بـه ویروس نمیتواند درمان شود. در بین روشهای موجـود کاشـت ارقـام مقـاوم و روشهـای زراعی توصیه میشود. همچنین استفاده از کنترل حشره ناقل به دلیل گسترش سریع بیماری تانگرو برنج ، انتقال سریع ویروس با تغذیه کوتاه مدت توسط زنجره به گیـاه و حرکـت مـداوم زنجره به مزارع مجاور ناکارآمد است. دو نوع مقاومت به تانگرو در میزبان مشاهده مـیشـود.

 1- مقاومـت بـه ناقـل ( مقاومـت مزرعه ای = Field resistance )  : که زنجره نمیتواند از گیاه تغذیه کند و ویـروس را تکثیـر کند بنابراین انتقال ویروس صورت نمیگیرد.

 2 – مقاومت به ویـروس : ویـروس نمـیتوانـد روی گیاه بقا داشته باشد. هم اکنون تعدادی از واریته های امیدبخش مقاوم بـه ویـروس کـه دارای مقاومت پایدار میباشند در فیلیپین معرفی شده اند.

روشهای کنترل بیماری تانگرو شامل موارد زیر میشود:

• تنظیم زمان کاشت و کاشت واریتـه هـای زودرس: بـا آگـاهی از الگـوی فـصلی چرخـه زندگی زنجره ها میتوان زمان کاشت برنج را به گونه ای تنظیم نمود که وقتی جمعیت ناقـل به اوج میرسد گیاه بالغ گشته و برای تغذیه زنجره مناسب نباشد. بدین صورت مـیتـوان از وقوع بیماری فرار کرد.
• شخم مزرعه برای زیر خاک کردن بقایا : شخم مزرعه منبع اینوکلوم ویروس را کـاهش میدهد. همچنین تخم و مکان پرورش زنجره ناقل را نابود میکند.
• ریشه کنی گیاه آلوده : این روش به کاهش وقوع بیماری تانگرو کمک میکند. امـا تنهـا در زمانیکه وقوع بیماری پایین باشد مؤثر است. این کـار تـا حـدی غیـرممکن اسـت زیـرا برخی گیاهان که سالم به نظر میرسند آلوده به ویروس هستند.
• کاشت مستقیم بذر: کاشت مستقیم بـذر در مزرعـه منجـر بـه کـاهش تـراکم کـشت در مزرعه شده و تعداد میزبان برای زنجره ناقل کاهش مییابد و احتمال پیـدا کـردن میزبـان را برای زنجره کاهش میدهد.

بیماری تانگرو برنج (علت زرد شدن برگ های برنج)