برداشت برنج

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

عملیات برداشت برنج از مراحل مهم و تعیین کننده در کشت و کار برنج محسوب مـی شـود. به طوری که توسعه روش مناسـب برداشـت نـه تنهـا باعـث کـاهش ضـایعات کمـی و کیفـی محصول می شود، بلکه تأثیر قابل ملاحظه بر کـاهش هزینـه تولیـد دارد.

soochella.ir

ضـایعات کمـی بـه آن دسته از ضایعات برنج تلقی می گردد که در اثر ریزش دانه و خوشه در حـین درو، جمـع آوری و خرمن کوبی شالی بروز می کند و ضایعات کیفی ناشی از کاهش کیفیـت محـصول در اثـر شکـسته شدن دانه، پوست کنده شدن شلتوک و یا ترک خـوردگی دانـه در برداشـت و پـس از برداشـت ایجــاد مــی شــود . میــزان ضــایعات کمــی و کیفــی بــه نــوع رقــم و خصوصیات فیزیکی آن، زمان و روش برداشت و نحوه مدیریت زراعی محصول بستگی دارد.

 

زمان برداشت برنج

 

زمان برداشت برنج یکی از عوامل مـؤثر و تعیـین کننـده بـر مقـدار ضـایعات کمـی و کیفـی محسوب می گردد. برداشت زودتـر از موعـد، باعـث افـزایش دانـه هـای نـارس و در نتیجـه کاهش درصد برنج سالم در مرحلـه تبـدیل شـلتوک مـی شـود. چنانچـه برداشـت بـا تـأخیر صورت گیرد، این عمل نه تنها منجر به افزایش ریزش دانه و خوشه می شود، بلکه دانه هـای رسیده به دلیل جذب مجدد رطوبت دچار ترک های مویی (در اصطلاح بند برداشتن) شده و چنین دانه هایی در عملیات تبدیل شلتوک به راحتی شکسته می شـوند.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

در روش  تجربـی، زمانی که 95 تا 90 درصد خوشه ها به رنگ زرد روشن درآمده و فقط بخـش کـوچکی در قسمت پایین خوشه ها به رنگ سبز تیره باشند، برداشت انجام می شود . یکـی دیگر از شاخص های برداشـت، تعیـین رطوبـت مناسـب شـلتوک در زمـان برداشـت اسـت. بررسی ها نشان داد که به طور کلی رطوبت مناسب شـلتوک بـرای برداشـت 20 تـا 22 درصـد (بر پایه وزن تر) می باشد. در این مقدار رطوبت، بیشترین راندمان تبدیل شلتوک و عملکـرد برنج سالم در مرحله تبدیل حاصل می گردد.

قطع آب و خشکاندن شالیزار

 

به منظور تسهیل در امر برداشت برنج ، به ویژه کاربرد ماشین های برداشـت ماننـد دروگرهـا و کمباین های مخصوص برنج، ضروری است بسته به نوع رقم و بافت خاک، 2 تا 3 هفته قبـل از برداشت شـالی، آب ورودی بـه داخـل مزرعـه قطـع و آب داخـل آن نیـز تخلیـه گـردد.

soochella.ir

چنانچه قطع آب و یا تخلیه آن از مزرعه به موقع و به طور مناسب صورت نگیرد، به دلیل بـالا بودن رطوبت خاک شالیزار، استفاده از ماشین های برداشت با مشکل جدی مواجه می شـود. این موضوع به ویژه برای برداشت آن دسته از ارقام برنج که حساس بـه خوابیـدگی (ورس) می باشند، از اهمیت زیادی برخودار است. خوابیـدگی سـاقه و تمـاس خوشـه هـا بـا خـاک مرطوب مخصوصاً زمانی که دانه هنوز بـه مرحلـه ی سـفتی نرسـیده اسـت، موجـب افـت و ضایعات کمی و کیفی محصول می شود.

 

روش های برداشت برنج

 

دو روش کلی برای برداشت برنج در مناطق مختلف برنج خیز کشور مورد استفاده قـرار می گیرد کـه عبارتنـد از برداشـت دو مرحلـه ای (غیـر مـستقیم) و برداشـت یـک مرحلـه ای (مستقیم).  در برداشت غیر مستقیم، عملیات برداشت (درو) با داس یا دروگـر انجـام شـده و پس از جمع آوری شالی های درو شده خرمن کـوبی مـی شـود. بـه عبـارت دیگـر برداشـت و خرمن کوبی در دو مرحله جداگانه صورت می گیرد. در برداشـت مـستقیم (یـک مرحلـه ای) عملیات درو، جمع آوری، خرمن کوبی و بوجاری با ماشینی بـه نـام کمبـاین انجـام مـی شـود. انتخاب روش مناسب برداشت در هر منطقه بستگی به خصوصیات فیزیکـی و زراعـی رقـم، شرایط خاک شالیزار در زمان برداشت و امکانات موجود دارد.

 

برداشت دستی

 

در برداشت دستی، کارگر شالی ها را درو کرده و آن ها را به صورت پـشته هـایی بـسته و بر روی ساقه های بریده شده قرار می دهد . شالی های درو شـده بـسته بـه شرایط جوی به مدت یک تا دو روز در مزرعه باقی مانده و پس از کاهش رطوبـت آن ها را جمع آوری نمـوده و پـس از بـسته بنـدی در داخـل یـا خـارج از مزرعـه خرمن کوبی می نمایند. در صورت مناسب بودن شـرایط جـوی و آفتـابی بـودن هـوا رطوبـت شلتوک در زمان جمع آوری و خرمن کوبی شالی حدود 13 تا 15 درصد متغیر می باشـد کـه با همین رطوبت تا زمان تبدیل در انبار نگهداری می کنند. البته برای تبدیل شلتوک به بـرنج سفید لازم است مجدداً شلتوک را تا رطوبت حدود 9 درصد با استفاده از خشک کن هـای صنعتی موجود درکارخانه شـالی کوبی و در بعـضی منـاطق نیـز در آفتـاب خـشک شـود.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

در بعضی از نقاط شالی ها را پس از خشک شدن با وسایل مختلف به انبار خانگی منتقـل شـده تا در فرصت مناسب خرمن کوبی نمایند. در روش دستی، تعداد کارگر مورد نیاز برای درو هر هکتار شالیزار حـدود 10-15 نفـر روز برآورد شده است. بالا بودن هزینه یکی از معایب اصلی برداشت دستی است. همچنـین در این روش به دلیل طولانی شدن زمان برداشت، احتمال مواجه شـدن بـا شـرایط نامـساعد جوی بیشتر بوده و آسیب دیدگی دانه نیز دراثر تغییرات محیطی افزایش می یابد. یکی دیگر از معایب مهم برداشت دستی، تأثیر عوامل نامطلوب محیطـی (رطوبـت و دمـای محـیط) بـر دانه است. به طوری که وقتی شالی ها برای خشک شدن در مزرعه بـاقی گذاشـته مـی شـوند و رطوبت آن ها کاهش پیدا می کند، در ساعات شب دانه ها مجدداً رطوبـت جـذب نمـوده و این عمل سبب ایجاد ترک یا بند برداشتن دانه و در نتیجـه افـزایش درصـد خـرد در مرحلـه تبدیل می شوند.

soochella.ir

بررسـی هـا نـشان داد کـه میـزان ضـایعات کیفـی در برداشـت غیـر مـستقیم (درو+ خرمن کوبی) درمقایسه با برداشت مستقیم با کمباین حداقل به طور میانگین به مقـدار60 درصد افزایش یافته است . بنابراین، به منظورکـاهش اثـرات منفـی عوامل محیطی بر روی دانه ها، بهتر است که فاصله زمانی درو و جمـع آوری تـا خرمن کوبی شالی به حداقل ممکن برسد. اما برداشت دستی به ویژه زمانی که ساقه ها دچـار خوابیـدگی شده اند، روش مناسبی محسوب می شود. یکی دیگر از مزایای برداشت برنج به صورت دسـتی، عـدم نیـاز به خشک کردن مجدد شلتوک جهت انبـارداری در صـورت مـساعد بـودن شـرایط جـوی می باشد.

 

برداشت با ماشین دروگر برنج

 

یکی دیگر از روش های برداشت غیر مستقیم استفاده از ماشین دروگر برنج می باشد. دروگـر برنج ماشینی است که شالی ها را پس از درو (برش) توسط زنجیرهای انتقال به یک سمت منتقـل نموده و بر روی ساقه های بریده شده قبلی ردیف می کند . به طـور کلـی دو نوع دروگر برای برداشت برنج استفاده می شود که یکی از نوع خودکششی یـا خـودگردان و دیگـری سوارشـونده بـه تیلـر  می باشد. البتـه درشالیزارهای استان های گیلان و مازندران، به طور عمده از دروگرهـای خـود کشـشی اسـتفاده می شود. دروگر سوار شونده به تیلر، به دلیل سنگینی و مانورپذیری نامناسـب و بـه تبعـه آن پایین بودن راندمان مزرعه ای در اراضـی کوچـک شـالیزاری بـا اسـتقبال کمتـری از طـرف کشاورزان مواجه شده است.

soochella.ir

ماشین دروگر خودکششی متشکل از موتور (بنزینی، تـک سـیلندر، چهـار زمانـه و هـوا خنک)، سیستم انتقـال قـدرت، واحـد بـرش، مقـسم، واحـد تغذیـه کننـده و انتقـال دهنـده، چرخ ها و متعلقات و منضمات دیگر دستگاه می باشد. ماشین بـه گونـه ای طراحـی و سـاخته شده است که وزن نسبتاً کمی داشته، بنـابراین در اراضـی کوچـک شـالیزاری مانورپـذیری خوبی دارد. ظرفیت کار ماشین بـه نـوع رقـم، درجـه خوابیـدگی شـالی، وضـعیت رطـوبتی خاک شالیزار در زمان برداشت، اندازه کرت و مهارت راننده بستگی دارد و به طور میـانگین هر هکتار شالیزاری در مدت 4 ساعت با دروگر برداشت می شود. در دروگـر سـوار شـونده به تیلر، توان مورد نیاز دستگاه از طریق تسمه و پولی از موتور تیلر بـه واحـد بـرش و انتقـال دهنده دستگاه منتقل می گردد.

soochella.ir

در بعضی از کشورهای برنج خیز از بایندر نیـز بـرای برداشـت بـرنج اسـتفاده می شود. این ماشین عمل درو و بافـه بنـدی محـصول را بـه طـور هـم زمـان انجـام می دهد. در ایـن روش برداشــت، خــشک شــدن شــالی بــه دلیــل بــستن آن در دســته هــای بــزرگ بــا کنــدی صورت مـی گیـرد و درنتیجـه موجـب فـساد محـصول بـه ویـژه در شـرایط نامـساعد جـوی می شود. به هیمن علـت در کـشور مـا از ایـن ماشـین بـرای درو شـالی اسـتقبال نـشده اسـت .

 

مزایا و معایب برداشت با ماشین دروگر برنج عبارتند از:

 

 

مزایا

 

• کاهش هزینه و مدت زمان درو در مقایسه با برداشت دستی (درحدود 50 درصد)
• ساختمان ساده و قیمت مناسب ماشین

 

 

معایب

 

• در برداشت محصولات خوابیده (بیش از 60 درجه)، ماشین کارایی مناسبی ندارد.
• با توجه به این که محصول درو شـده بـا ماشـین بـدون بـسته شـدن روی ساقه ها ردیـف می شوند، در صورت بروز شرایط نامساعد جوی مانند باد و باران، شالی های درو شـده بـر روی سطح خاک رها و پخش شده و جمع آوری آن ها کار دشوار و پر هزینه خواهد بود.
• شالی های درو شده با دستگاه دروگر در مقایسه با برداشت دستی به مـدت زمـان بیـشتری جهت خشک شدن در مزرعه برای خرمن کوبی نیاز دارند که این موضوع منجـر بـه افـزایش افت کمی و کیفی محصول خواهد شد. بنابراین در برداشت با دروگر، تا حد امکان ارتفـاع برش بیشتر در نظر گرفته شود. همچنین لازم است اطلاعات کافی از وضعیت و پـیش بینـی جوی منطقه در دسترس باشد تا خطر آسیب دیدگی محصول به حداقل ممکن کاهش یابد.

 

soochella.ir

شالی هایی که با ماشین دروگر برداشت می شوند، به مدت یـک تـا دو روز در مزرعـه بـاقی مانده و سپس جمـع آوری و خرمن کوبی می شوند. در بعـضی از منـاطق از کمبـاین غـلات مجهز به هد بردارنده شالی بـرای جمـع آوری و خرمن کوبی محـصول درو شـده بـا دروگـر استفاده می نمایند.

soochella.ir

کارکرد مناسب دروگر مستلزم رعایت نکات فنـی مطـابق با دستورالعمل سازنده با در نظرگرفتن وضعیت محصول و شـرایط مزرعـه اسـت کـه از آن جمله می توان به مواردی مانند نحوه دور زدن در انتهای کرت ها، حرکـت در کنـار مرزهـا، حرکت در خاک های نرم، تنظیم ارتفاع برش، میزان سفتی زنجیرهای انتقـال دهنـده، میـزان تیز بودن تیغه ها و تنظیم فاصله بین آن ها، تنظیم سرعت پیش روی دستگاه با توجه بـه ارتفـاع و تراکم بوته در واحد سطح و سایر موارد اشاره نمود. زمانی که میـزان رسـیدگی محـصول بیش از حد معمول باشد (تأخیر در برداشت)، اسـتفاده از دروگـر بـرای ایـن منظـور توصـیه نمی شود.

 

خرمن کوبی برنج

 

همانگونه که در بخش های قبلی اشـاره شـد، در برداشـت دو مرحلـه ای محـصول درو شده پس از خشک شدن در مزرعه جمع آوری و سپس خرمن کوبی می شـود. وظیفـه یـک ماشین خرمنکوب جداسازی دانه از خوشه و تمیزکردن آن ها از مـواد غیـر از دانـه می باشد. خرمنکوب های برنج در انواع و مارک های مختلفـی سـاخته و عرضـه می شوند. انتخـاب دستگاه مناسب بستگی به ظرفیت مورد انتظار و قـدرت مـورد نیـاز آن دارد.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

به طور کلـی در استآن های شمالی کشور چهار روش خرمن کوبی برنج شامل خرمنکوب دسـتی، خرمنکـوب تراکتوری مرسوم (نوع پرتابی)، خرمنکوب تراکتوری جریان محوری و استفاده از کمبـاین به عنوان خرمنکوب (با هد بردارنده یا بدون هد) موجود می باشند. در سایرکشورهای برنج نیز روش های مختلفی برای خرمن کوبی برنج مورد استفاده قرار می گیرند .

 

خرمنکوب دستی

 

خرمنکوب های کوچکی هستند که توان مورد نیاز آن ها از تیلـر یـا یـک موتـور مـستقل تأمین می شود. کاربر دسته های شالی را در مقابل کوبنده نگه مـی دارد (در واقـع یـک نـوع خرمنکوب سر تغذیه می باشد) و در اثر برخورد و ضربه دندانه های روی کوبنده بـا خوشـه، دانه ها از خوشه جدا شده و پس از عبور از توری ضد کوبنده داخـل محفظـه مـارپیچ تخلیـه می ریزد. مارپیچ دانه ها را به سمت خارج خرمنکـوب هـدایت می کند.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

دانه های پـوک و کاه های ریز با جریان بادی که توسط فن ایجاد مـی شـود، بـه خـارج از خرمنکـوب پرتـاب می شوند. دانه هـای موجـود درکـاه هـا نیـز در قـسمت انتهـایی خرمنکـوب جـدا می شوند . در ایران از این نوع خرمنکوب دو مارک تی 30 و تی 25 وجود داشت که مزایا و معایب این نوع خرمنکوب ها به شرح زیر می باشند:

 

 

مزایا

 

• میزان شکستگی و آسیب های مکانیکی بر دانه در این روش خرمن کوبی پایین است.
• برای تهیه شلتوک بذری این نوع خرمنکوب مناسب می باشد.
• توان مورد نیاز آن را میتوان از تیلرهای موجود یا یک موتور مستقل تأمین نمود.

 

معایب

 

• دستگاه ظرفیت پایینی دارد (150 تا 180 کیلوگرم شلتوک در ساعت).
• خطر آسیب دیدگی کاربر در حین کار زیاد است.
• کار با دستگاه وقت گیر و خسته کننده است.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

با توجه به این که ظرفیت کـوبش ایـن دسـتگاه در حـد محـدودی اسـت، لـذا در موقـع خوراک دهی (تغذیه شالی) به ظرفیت کوبش آن توجه شود. در صورت بالا بودن رطوبـت شالی، نرخ تغذیه محصول به محفظه کوبنده و ضد کوبنـده کـاهش یابـد. هـمچنـین قبـل از شروع کار دستگاه در محل مناسـبی از نظـر جهـت وزش بـاد و فـضای کـار موجـود باشـد.

soochella.ir

خرمنکوب بر روی ورق نایلونی یا پارچه برزنتـی پهـن قـرار داده می شود تـا امکـان جمـع آوری دانه ها و خوشه های پرت شده به خارج از خرمنکوب فـراهم شـود. کلیـه بازدیـدهای اولیه قبل از کار دستگاه و موتور صورت گیرد. در موقع کار با این نـوع خرمنکـوب نکـات ایمنی کاملاً رعایت گردد. دور کوبنده با تغییر دور موتور تنظیم می شود. برای میزان هوای دمیده شده توسط فن با جابجایی اهرم تغییـر دریچـه بـا تنظـیم می شود (علیـزاده و علامـه، 1382). سایر تنظیمات مورد نیاز بر اسـاس دسـتورالعمل فنـی شـرکت سـازنده و بـا در نظـر گرفتن شرایط محصول صورت می گیرد.

 

 

خرمنکوب تراکتوری مرسوم (نوع پرتابی)

 

این نوع خرمنکوب از محور توان دهی تراکتور نیرو می گیـرد و بـرای حمـل و نقـل بـه صورت اتصال تک نقطه به تراکتور متصل می گردد. اجزای سـاختمانی آن خیلـی شـبیه بـه یک کمباین غلات است با این تفاوت کـه فاقـد واحـد بـرش می باشد. کوبنـده ایـن نـوع خرمنکوب ها معمولاً از نوع میخی بوده که برای کوبش شالی طراحـی و سـاخته شـده انـد. شالی ها (ساقه و خوشه) به طور دستی یا توسط زنجیر نقاله به محفظه کوبنـده و ضـد کوبنـده هدایت می شود. دانه های کوبیده شده با عبور از توری ضد کوبنـده روی الـک هـای تمیـز کننده می ریزد.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

همچنین دانه ها و خوشه های نکوبیده در قسمت کـاه پـران از کـاه هـا جـدا می شوند و بر روی الک ها می ریزند. کاه ها از قسمت عقب خرمنکوب خارج می شوند. در واقع در این نوع خرمنکوب مسیر حرکت محصول در کوبنده عمود بر محور کوبنده اسـت. پــس از جــدا ســازی دانه های پــوک و خــرده کــاه هــا و ســایر ناخالــصی هــای موجــود، دانه ها توسـط مـارپیچ بـه خـارج از خرمنکـوب تخلیـه و در کیـسه جمـع آوری مـی شـوند. خوشه های نکوبیده نیز پس از جداسازی توسط کاه پران و الک اول با اسـتفاده از الواتـور و مارپیچ به محفظه کوبنـده و ضـد کوبنـده برگـشت داده مـی شـود .

 

 

مزایـا و معایب این نوع خرمنکوب ها عبارتند از:

 

 

مزایا

 

• دستگاه ظرفیت بالایی دارد (500-600 کیلوگرم در ساعت)
• نصب و تنظیمات پیچیده ای ندارد.
• امکان حمل و نقل آن به محل های دیگر به راحتی امکان پذیر است.

 

معایب

 

• میزان ضایعات حاصل از خرمن کوبی به ویژه ضایعات مربوط به شکستگی و پوست شـدن شلتوک با این دستگاه در مقایسه با خرمنکـوب دسـتی و حتـی تراکتـوری جریـان محـوری بالاست.

خرمنکوب تراکتوری جریان محوری

توان مورد نیاز این نوع خرمنکوب نیز همانند خرمنکوب نوع پرتابی از محور توان دهی تراکتور تأمین می شود و برای حمل و نقل به صورت اتـصال تـک نقطـه بـه مالبنـد تراکتـور متصل می گردد. ساختمان اصـلی آن شـامل شاسـی، واحـد کوبنـده و درپـوش آن، پرتـاب کننده کاه، الک های تمیزکننده و قسمت تخلیه کننده است . در ایـن نـوع خرمنکوب بر خلاف نوع پرتـابی، جهـت جریـان محـصول در محفظـه کوبنـده در راسـتای محور کوبنده است.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

به عبارت دیگر کوبش در طول کوبنده صـورت مـی گیـرد. درکوبنـده جریان محوری در اثر چرخش محصول در فضای کوبنده و ضد کوبنده و حرکت آن ها در طول محور کوبنده کـه توسـط پـره هـای مـارپیچی تعبیـه شـده در قـسمت داخلـی درپـوش صورت می گیرد، جداسازی دانه ها از کاه انجام می شود. در واقـع در ایـن سیـستم آن چـه که به عنوان واحد کاه پران در خرمنکوب پرتـابی در نظـر گرفتـه شـده اسـت، حـذف مـی گردد و در نتیجه سیستم از ساختمان ساده تری برخوردار می باشد. کاه ها در قسمت انتهـایی کوبنده و توسط یک پروانه پرتاب کننده به خارج از خرمنکوب پرتاب می شود.

soochella.ir

دانه هـای کوبیده شده پس از عبور از توری ضد کوبنده بر روی الـک هـا مـی ریـزد و در اثـر جریـان بادی که توسط یک فن ایجاد می شود و هـمچنـین حرکـت ارتعاشـی و رفـت و برگـشتی الک ها، ناخالصی ها که شامل دانه های پوک، خرده کاه ها و …می باشند، از دانه های سـالم جدا می شوند. دانه ها در قسمت پـایین الـک هـا داخـل محفظـه مـارپیچ مـی ریزنـد و سـپس مارپیچ دانه ها را برای کیسه گیری بـه خـارج از خرمنکـوب هـدایت می کند. در ایـن نـوع خرمنکوب ممکن است از یک الواتور برگشت دهنده خوشه های نکوبیده به واحـد کوبنـده استفاده شود.

 

مزایا و معایب خرمنکوب تراکتوری جریان محوری عبارتند از:

 

 

مزایا:

 

• ظرفیت خرمن کوبی خرمنکوب جریان محوری در مقایسه با خرمنکوب دستی (تیلری) بالاتر می باشد (400-500 کیلوگرم در ساعت)
• درصد ضایعات مربوط به شکستگی و پوست شدن شلتوک در مقایسه با خرمنکوب تراکتوری نوع پرتابی کمتر است.
• نصب، تنظیمات و کاربرد آن آسان است.
• برای خرمن کوبی شالی مرطوب مناسب می باشد.

 

معایب:

 

• در مقایسه با خرمنکوب تراکتوری نوع پرتابی ظرفیت کمتری دارد.

 

 

استفاده از کمباین غلات به عنوان خرمنکوب

 

در بعضی از مناطق از کمبـاین غـلات بـه عنـوان خرمنکـوب اسـتفاده می شود. در ایـن روش، شالی هایی که به طور دستی برداشت شده است، در دهانه ورودی ریخته شده و سـپس با زنجیر نقاله به واحد کوبنده و ضد کوبنده هدایت می شود. در صـورتی کـه برداشـت بـا دروگر برنج انجام شده باشد، کمباین مجهـز بـه هـد بردارنـده اسـت کـه شالی های درو و ردیف شده روی ساقه ها را بـر داشـته و در اختیـار زنجیـر نقالـه تغذیـه کننـده داده تـا بـرای کوبیده به واحد کوبنده منتقل نماید.

 

 

مزایا و معایب استفاده از کمباین غلات به عنوان خرمنکوب:

 

 

مزایا

 

• ظرفیت دستگاه بالاست در نتیجه در وقت و هزینه صرفه جویی می شود.
• امکان جمع آوری و خرمن کوبی شـالی هـای درو شـده بـا دسـت و دروگـر در ایـن روش وجود دارد.

 

معایب

 

• درصد شکستگی دانه معمولاً بیش از سایر روش های خرمن کوبی است.

 

بررسی ها نشان داده است که استفاده از کمباین مجهز به هد بردارنده در مقایسه با وقتی که از آن به صورت درجا جهت خرمن کوبی شالی استفاده می شود و کارگر محـصول جمـع آوری شده را با دست به داخل واحد انتقال می ریزد ، کارایی بهتری دارد. زیر در کمباین مجهز به هد بردارنده تغذیه محصول به محفظه کوبنده و ضد کوبنـده تقریبـاً به طور یکنواخت صورت می گیرد ولی در خرمن کوبی درجـا نـرخ تغذیـه یکنواخـت نبـوده وممکـــن اســـت بـــیش بـــاری آنـــی اتفـــاق بیافتـــد و ســـبب افـــزایش ضـــایعات شـــود .

 

برداشت یک مرحله ای (برداشت مستقیم)

 

در برداشت یک مرحله ای (مستقیم) مراحـل درو، جمـع آوری، خرمن کوبی و بوجـاری محصول به طور همزمان با ماشـینی بـه نـام کمبـاین انجـام مـی شـود. در ایـن روش، رطوبـت مناسب شلتوک در زمان برداشت حدود 20 تا 22 درصد است. به منظور جلوگیری از فـساد دانه و نگهداری محصول در انبار، شلتوک تازه برداشت شده باید در کمترین زمـان ممکـن خشک شود و رطوبت آن در حد انبارداری (13-14 درصد) کاهش یابد.

برداشت برنج و خرمن کوبی شالی

البته برای تبـدیل شلتوک لازم است رطوبت شلتوک تا حدود 9 درصـد تقلیـل پیـدا کنـد کـه ایـن عمـل در خشک کن های صنعتی موجود در کارگاه های شالیکوبی انجام می شود. به طور کلی دو نوع کمباین مخصوص برداشت برنج مورد استفاده قرار می گیرد که یکی از نوع هل کراپ یا استاندارد و نـوع دوم هـد فیـد یـا خوشـه تغذیـه می باشد. در ایران با توجه به ویژگی های فیزیکی و ژنتیکی ارقـام مـورد کشت از نقطه نظر میزان ریزش و سایر خـصوصیات زراعـی، بیـشتر از کمبـاین هـل کـراپ برای برداشت برنج استفاده می شود.

soochella.ir

در سال های اخیر اسـتفاده از کمبـاین مخـصوص بـرنج برای برداشت مستقیم شالی با توجه به بالا بـودن هزینـه برداشـت و صـعوبت کـار در روش دستی با استقبال چشمگیری از سوی کشاورزان مواجه شده اسـت. یـک کمبـاین اسـتاندارد (به عنوان یک ماشین خودگردان) متشکل از دماغه یا پلاتفرم (واحد برش، چـرخ فلـک یـا پروانه، مارپیچ انتقال، مقسم ها)، واحد تغذیه کننده (زنجیر تغذیه کننده)، واحد خرمن کوبی (کوبنده ها، ضد کوبنده و درپوش کوبنده درکمباین نوع جریان محوری)، سیـستم حرکتـی کمباین، سیستم انتقال قدرت، واحد بوجاری و تمیزش دانه، واحـد انتقـال دانـه و منـضمات آن می باشد.

 

 

مزایای برداشت با کمباین مخصوص برنج

 

• کاهش هزینه برداشت به میزان حدود 50 درصد در مقایسه با برداشت دستی
• کــاهش ضــایعات بــه ویــژه ضــایعات کیفــی محــصول بــه دلیــل حــذف اثــرات نــامطلوب تنش های محیطی (ترک برداشتن دانه در اثر جذب مجدد رطوبت) در مقایـسه بـا برداشـت دو مرحله ای
• امکان برنامه ریزی برای کشت مجدد، رتون یا محصولات دوم با برداشت به موقع برنج

 

برخی از معایب برداشت برنج با کمباین عبارتند از:

 

• به منظور جلوگیری از فساد یا رنگی شدن(خال دار شـدن) دانـه خـشک کـردن شـلتوک تازه برداشت شده می بایست در حداقل فاصله زمانی بعد از برداشت صورت گیرد.
• نیاز به اپراتور مجرب دارد.
• در اراضی تجهیز نشده یا در کرت هـای بـا شـکل هندسـی نـامنظم و کوچـک از ماشـین راندمان مزرعه ای مناسبی برخوردار نیست.
• خاک مزرعه در زمان برداشت باید اسـتحکام کـافی بـرای تحمـل وزن دسـتگاه را داشـته باشد.
• در برداشت محصولات خوابیده با کمباین، درصد ضایعات محصول افزایش می یابد.
• قیمت اولیه دستگاه بالاست و در صورتی کارکرد سالیانه آن کم باشد، بکـارگیری از آن برای صاحب دستگاه مقرون به صرفه نخواهد بود.

عوامل مؤثر بر ضایعات برداشت برنج و راه کارهای کاهش آن

 

عوامل مختلفی بر میـزان ضـایعات مرحلـه برداشت برنج تـأثیر مـی گذارنـد کـه از آن جملـه می توان به نوع رقـم، روش برداشت برنج، زمـان برداشت برنج، شـرایط خـاک و محـصول در زمـان برداشت برنج و… اشاره نمود. بررسی هـای انجـام شـده نـشان داد کـه برداشـت دو مرحلـه ای در مقایسه به برداشت یک مرحلـه ای از ضـایعات (کمـی و کیفـی) بـالاتری برخـوردار اسـت. بنابراین در صورتی که امکان خشک کردن شلتوک تازه برداشت شده وجود داشـته باشـد، برداشت مستقیم بر برداشت غیـر مـستقیم ارجعیـت دارد. برخـی از توصـیه هـای فنـی بـرای کاهش ضایعات در عملیات برداشت برنج به شرح زیر می باشند:

soochella.ir

• برداشت برنج زمانی صورت گیرد که رطوبت شلتوک حـدود 20 تـا 22 درصـد (بـر پایـه تـر) است. تأخیر در برداشت باعث افزایش ضـایعات کمـی (ریـزش دانـه و خوشـه) و ضـایعات کیفی (بند برداشتن دانه و کاهش درصد برنج سـالم پـس از تبـدیل) مـی شـود. در واقـع بـا کاهش رطوبت شلتوک، شدت جذب مجدد رطوبت توسط دانه در شب و یا زمانی کـه در معرض محیط با رطوبت نسبی بالا قرار می گیرد، بیشتر شده که نهایتاً منجر بـه ایجـاد تـرک در دانه می شود.
• در برداشت دو مرحله ای، فاصله زمانی درو و جمع آوری تا خرمن کوبی به حداقل ممکن کاهش یابد.
• در صورت عدم نیاز به کاه برنج، درو در ارتفاع بالاتری از سـطح خـاک صـورت گیـرد. ایــن عمــل در برداشــت دو مرحلــه ای ســبب خــشک شــدن زودتــر شــالی و کــاهش نیــروی کارگری برای جمع آوری و خرمن کوبی محصول خواهد شد و در برداشت یـک مرحلـه ای با کمباین نیز مدت زمان برداشت را کاهش می دهد.
• آب مزرعه با توجه به بافت خاک و وضعیت زهکشی زمین دو تا سه هفته قبل از برداشت برنج قطع و تخلیه صورت گیرد تا امکـان خـشک شـدن مزرعـه جهـت به کـارگیری ماشـین هـای برداشت فراهم گردد.
• در برداشت مستقیم با کمباین، شلتوک تازه برداشـت شـده بایـد در اسـرع وقـت خـشک شود. عدم خشک کردن به موقع شلتوک باعث فـساد و رنگـی شـدن دانـه خواهـد شـد. در صورت عدم دسترسی به خشک کن، شلتوک های تازه برداشت شده را مکان مناسـب پهـن نموده تا رطوبت آن کاهش یابد. در این صورت در شب هنگام شلتوک ها را جمع آوری و روی آن را کاملاً بپوشانید تا از جذب مجدد رطوبت جلوگیری گردد.
• از کوبنده های مناسب برای کوبش شالی استفاده شود. کاربرد کوبنده نوع سـوهانی بـرای خرمن کوبی محصول سبب شکستگی بیش از حد دانه در فرآیند برداشت می شود.
• تنظیمات کمباین باید بر اساس دفترچه راهنمای دستگاه و با توجه بـه شـرایط محـصول از نظر رطوبت دانه، تراکم و ارتفاع بوته صورت گیـرد. بـه منظـور بررسـی وضـعیت کـارکرد کمباین لازم است در فاصله زمانی مختلف از مخزن کمباین نمونه هایی به صورت تـصادفی برداشته و میزان صدمات مکانیکی وارد بر دانه از نظر شلتوک شکـسته، پوسـت کنـده و یـا ترکدار مشخص گردد. همچنین میزان ریزش دانه همراه کاه و یا خوشه های نکوبیده مرتباً بازدید شود.